بازار واژهای است که پس از شنیدن نام آن تصویر مکانی پر از مغازهها و فروشگاهها در ذهن نقش میبندد. این تصویر، همان شکل سنتی بازار است که پیشتر در جامعه با آن آشنا شدهایم. ولی نام بازار قدیم قشم یادآور یک مرکز خرید قدیمی و سنتی مسقف نیست.
بازارهای سنتی معمولا مسقف هستند و با راهروهای تودرتو و پیچدرپیچ پر از حجره شناخته میشوند که در هر یک از آنها، محصولی به فروش میرسد.
در مطالب گذشته، شما را با بازارهای تجاری جزیره قشم آشنا کردیم ولی بهتر است بدانید، امروزه شکل بازارها نسبت به گذشته تغییرات زیادی داشته است. برای مثال درگذشته بازارها شکل معماری منحصربهفردی داشتند. معماری هر بازار از چارسوق، راسته، سرا و تیمچه خاص خود تشکیلشده بود.
اما بازار قدیم جزیره قشم از چنین امتیازی برخوردار نبوده است. در این مقاله سعی داریم به نقد و بررسی بازارهای قشم بهویژه بازار قدیم جزیره بپردازیم و نیازهای ضروری تشکیل یک بازار تجاری را معرفی کنیم.
معرفی بازار قدیم قشم
بزرگترین و قدیمیترین مرکز خرید قشم که با نام بازار قدیم قشم شناخته میشود، در سال 1290 تاسیس شد.
این بازار یکی از قدیمیترین بازارهای خاورمیانه به شمار میرود. این بازار از دالانها و راهروهای باریکی تشکیلشده است که با توجه به سبک معماری جدید و قدیم، برخی از راهروها سرپوشیده هستند و برخی دیگر مسقف نیستند.
بازار قشم، یکی از ارزانترین مراکز خرید قشم است که در آن کالاهایی متنوع اما باکیفیت متوسط عرضه می شود.
اجناس و اقلام متفاوتی در این بازار خرید و فروش میشود؛ به عنوان مثال کالاهایی که بیشتر اهالی جزیره قشم در این بازار معامله میکنند، عبارتند از: لباس محلی، پارچه، فرش، صندل جنوبی، زیورآلات دریایی، صنایع دستی، لوازم خانگی، ظروف سنتی، بلوریجات، انواع کیف، کفش و پوشاک.
بازار قدیم قشم که به بازار درگهان قشم نیز معروف است، در نزدیکی اسکله قرار دارد.
اجناس این بازار بهطورکلی و به دلیل قیمت مناسب، بهصورت عمده خریداری میشوند. مسافرانی که قصد خرید از بازار قدیم را دارند باید به اسکله شهید ذاکری که به اسکله سنگی معروف است، مراجعه کنند.
این اسکله تنها میزبان مسافران داخلی است. ورود و خروج با شناورهای سبک صورت میگیرد. روزانه ورود و خروج 1000 مسافر و 1000 تن کالاهای کابوتاژی در این اسکله انجام میگیرد.
ساختمان بندرها و گمرک پایانه مسافری، در مجاورت این اسکله در دست احداث است.
از رستورانهای اطراف بازار قدیم میتوان به فست فود شاورما زریوار، رستوران هتل آوینا، رستوران دنیز و رستوران نون و نمک اشاره کرد.
هتلهای اطراف مرکز خرید قدیمی قشم، شامل هتل دیاموند قشم، هتل آپارتمان پلاس قشم، هتل آسمان قشم و هتل آنا قشم است.
در اطراف این بازار، جاذبههای گردشگری مانند قلعه پرتغالیها، بندر ذاکری، موزه ژئو پارک، شهربازی، مجموعه سیتی سنتر قشم وجود دارد.
مسافت بازار قدیم با فرودگاه بینالمللی قشم فاصلهای حدود 43.9 کیلومتر است.
نقد و بررسی بازار سنتی قشم
با توجه به اینکه بازار سنتی قشم از اولین بازار بندرهای ایران بوده است، اما اکنون تنها به محلی برای تبادل کالاهای باکیفیت پایین تبدیلشده است.
این بازار که از ابتدا مخصوص خرید و فروش محصولات جزیره قشم بوده است، پس از گذشت سالیان اهمیت خود را حفظ کرده است.
ابتدا باید توجه کنیم که چه عواملی به رشد بازار کمک میکند. درگذشته جمله “میخواهم به بازار بروم” یا اینکه “من یک بازاری هستم” به معنای کسب و کار شخص و محلی برای خرید و فروش بود.
اما معنای بازار اکنون، تا حدودی بامعنای گذشته تفاوت دارد. امروزه بازار، محلی بهصورت مکان خارجی فرض نمیشود بلکه فضایی مجازی است که نیاز افراد را به صورت حقیقی و مجازی تامین می کند.
امروزه مراکز خرید به دنبال توقف مردم در بازار هستند. درصورتی که درگذشته حضور افراد ناشناس و غیر کسبه به معنای مزاحمت و جلوگیری از پیشرفت خرید و فروش تلقی میشد.
حضور مردم در خیابانهای پر از مغازه، مراکز خرید و بازارهای قدیمی از ضرورتهای پیشرفت بازار است؛ اما چه عاملی باعث این تغییر شد؟
رقابت میان تولیدکنندگان در داخل و خارج از کشور بهویژه در مناطق آزاد که نقش موثری در رونق اقتصادی دارند، تاثیر گستردهای بر تغییر شکل بازار و تبدیل آن به محیطی بهتر و کارآمدتر داشته است.
خرید و فروش، خرید و تماشا، خرید و بهرهمندی، خرید و سرگرمی، خرید و تفریح، خرید و بازی، همگی در مراکز خرید بزرگ که بهتازگی ساختهشدهاند، امکانپذیر است؛ اما بازار قدیم قشم چه اندازه از این مزایا بهرهمنداست؟ چه چیزی اولین بازار را به آخرین و بیکیفیتترین بازار تبدیل میکند؟ شکل قدیمی بازار و معماری کهن آن بر وضعیت تجاری بازار قدیم قشم اثرگذار است؟ اقدامات لازم برای پرفروش ساختن محصولات بازارهای قدیمی قشم چیست؟ موقعیت جغرافیایی چه تاثیری بر تجارت بازارها میگذارد؟
بازار قدیم جزیره قشم چه مزایا و معایبی دارد؟
فاصله کم جزیره قشم با مرز کشورها آن را به مرکزی جذاب برای سفرهای توریستی خارجی و داخلی تبدیل کرده است. بازار قدیم جزیره قشم هم از این قاعده مستثنی نیست.
بدون شک بازارهای قدیمی، محلی برای جذب گردشگران خارجی و فروش محصولات سنتی، صنایعدستی و شناسایی بومیان و سبک زندگی مردم محلی هستند.
دسترسی به انواع کالاها و اقلام در بازارهای سنتی، این امکان را برای مردم فراهم کرده که بدون نیاز به جابهجایی زیاد، کالای موردنظر خود را تهیه کنند. از طرفی هزینهای که مسافران در بازار قدیم قشم خرج میکنند، بسیار کمتر از سایر بازارهای سنتی قشم است.
بسیاری از فروشندگان خرد و کلان در این بازار، کالای خود را بهصورت عمده خریداری میکنند. کیفیت اجناس تا حدودی متوسط است و درصورتیکه مسافران و تاجران به دنبال کالاهای معتبر هستند، توصیه میشود از دیگر بازارهای دیگر دیدن کنند.
از مزایای این بازار میتوان به دسترسی آسان و ارزان بودن کالاها اشاره کرد. حضور گردشگران خارجی در این بازار و تمایل آنان به آشنایی بافرهنگ بومی جزیره، از دیگر جنبههای مثبت این بازار است. خرید لباسهای محلی، صنایعدستی قشم و زیورآلات دریایی، این بازار را از دیگر مراکز خرید متمایز میکند.
بهطورکلی اگر بخواهیم از معماری بازار قدیم قشم سخن بگوییم باید به بافت سنتی آن اشارهکنیم؛ اما متاسفانه تنها بخش کوچکی از بازار بهصورت معماری ایرانی طراحی شده است و دیگر بخشهای بازار کاملا شبیه به فروشگاههای کنار خیابان هستند و تنها با سقفی از فلز پوشیده شده است.
اهمیت معماری سنتی در جذب گردشگران خارجی به بازارهای قدیمی از چشمها پوشیده نیست. بیتوجهی به معماری بازارهای قدیمی منجر به کاهش رفتوآمد مشتریان در آن بازارها میشود و این بازارها را به محلی برای معامله کالاهای بیکیفیت و با درجهای پایین تبدیل کرده است.
موقعیت جغرافیایی بازار قدیم قشم میتواند این مرکز را به یکی از بهترین مراکز خرید قشم تغییر دهد. نزدیکی به اسکله سنگی و قلعه پرتغالیها تاثیر مثبتی بر خروج و ورود مشتریان به بازار قدیم داشته است؛ اما بسیاری از مسافران به دلیل کیفیت پایین اجناس از این مکان خریداری نمیکنند.
بازار قشم، فرصتی برای سرمایه گذاری
اگر سرمایهگذاران، بازار سازان و معماران توجه ویژهای به این بخش از بندر درگهان داشته باشند و با حفظ بافت قدیمی بازار قشم، آن را به سبک معماری سنتی ایرانی بازسازی کنند، شاهد تغییر چشمگیری در رشد و پیشرفت این بازار خواهیم بود.
ساخت هتلهایی با معماری سنتی و رستورانهایی با درجه کیفی بالا در مجاورت بازارهای قدیمی، آنها را به مراکز پرفروش تغییر میدهد.
توجه به وضعیت بهداشتی محلههای قدیمی، بالا بردن سطح امنیت در بندرها از حیث رفتوآمد، خرید و تجارت، بررسی واردات کالاهای خارجی باکیفیت در جزیره قشم تاثیر مثبتی بر افزایش رشد بازارهای قدیم قشم خواهد گذاشت.
تسهیلات رفتوآمد، جاذبههای گردشگری دریایی، وجود مراکز خدمات درمانی باکیفیت در نزدیکی اسکلهها بر افزایش مشتریان مراکز خرید قدیم بندر قشم اثرگذار است.
در حال حاضر، ساختمان بندرها و گمرک و پایانه مسافربری در نزدیکی بازار قدیم قشم در حال احداث است که این موضوع در روند پیشرفت اقتصادی جزیره قشم موثر بوده است.
منابع:
https://bit.ly/3mV2Qr7
https://bit.ly/39xzsE3
https://bit.ly/3OpB5mc
https://bit.ly/3Oo912x
https://bit.ly/3zLOpwV
https://bit.ly/3N7rdfI